Je vertelt jezelf dat je gedisciplineerder moet zijn. Je zou eerder moeten opstaan, harder moeten werken, vaker moeten sporten, moeten stoppen met uitstellen en gewoon beter je best moeten doen. Maar in plaats van gemotiveerd te raken, voel je je vooral… uitgeput. Misschien loop je vast of voel je je niet gelukkig; je voelt je van alles, behalve gemotiveerd.
Voor veel mensen is motivatie verstrengeld geraakt met zelfkritiek. Je gelooft dat je jezelf hard moeten pushen, anders wordt je lui of onproductief. En dus heeft een strenge innerlijke stem het hoogste woord; één die je bekritiseert en steeds meer van je eist. Dat werkt misschien op de korte termijn, maar uiteindelijk kost het je energie, zelfvertrouwen en motivatie.
Waarom hard zijn voor jezelf averechts werkt
We zijn vaak veel kritischer op onszelf dan op anderen. Voor anderen zijn we begripvol, steunend en vriendelijk als het leven tegenzit. Maar als het om onszelf gaat, denken we dat mildheid niet genoeg is—dan hebben we een harde stem nodig om door te zetten.
Waarom? We zijn bang om lui, gemakzuchtig of onproductief te worden. Onderzoek laat zien dat we vrezen onze scherpte te verliezen als we onszelf niet continu pushen. Ironisch genoeg is het tegenovergestelde waar. Wetenschappelijke studies tonen aan dat een bemoedigende en vriendelijke innerlijke stem juist leidt tot betere prestaties en duurzaam succes.
Waarom ben je eraan gewend jezelf te motiveren met zelfkritiek?
Veel mensen weten niet beter dan dat ze zichzelf motiveren door zelfkritisch te zijn. Dit patroon begint vaak al als we nog jong zijn: we leren dat hard werken wordt beloond en een fout komt met gevolgen. We ontwikkelen de overtuiging dat we alleen kunnen groeien door streng voor onszelf te zijn.
Daarnaast zijn we evolutionair geprogrammeerd met een ‘negativity bias’: de neiging om negatieve ervaringen zwaarder te laten wegen dan positieve. Dit betekent dat we eerder focussen op onze mislukkingen en tekortkomingen dan op onze successen en sterke punten.
Wat is een betere manier om jezelf te motiveren?
Door deze denkpatronen leggen we de lat hoog en pushen we onszelf extra hard als we tekortschieten. Het gevolg? Gevoelens van falen, het idee niet goed genoeg te zijn en zelfs burn-out.
Onderzoek wijst echter uit dat jezelf motiveren met mildheid en begrip juist veel voordelen heeft:
- Minder prestatiedruk
- Minder faalangst
- Sneller herstel van een tegenslag
- Meer durf om risico’s te nemen en door te zetten
- Een groeimindset
- Meer zelfvertrouwen
“Zelfcompassie helpt je om je doelen te bereiken of veranderingen door te voeren; niet omdat je nu niet goed genoeg bent, maar omdat je om jezelf geeft en gelukkig wilt zijn.” – Kristin Neff
Hoe stop je met jezelf bekritiseren en pushen?
De realiteit is: we zijn allemaal mens en daarmee per definitie niet perfect. Iedereen maakt fouten en we schieten allemaal weel eens ergens in tekort. En ja, soms ook twee of drie keer achter elkaar. Het doel is niet om niet te falen, maar om niet jezelf de schuld te geven als het gebeurt.
Een belangrijk onderdeel van het doorbreken van zelfkritiek is het veranderen van je innerlijke dialoog en het ontwikkelen van een vriendelijke mindset richting jezelf. Dat kost tijd en oefening, maar je kunt vandaag al beginnen met deze stappen, geïnspireerd door psycholoog Dr. Kristin Neff en neurowetenschapper Dr. Judson Brewer:
- Probeer je gedachtenstroom te herkennen. Let op hoe je tegen jezelf praat. Als je merkt dat je gedachten negatief worden of zijn, probeer dan je gedachtenstroom te doorbreken. Dat kun je doen door simpelweg je gedachten te verzetten en iets anders te gaan doen, maar ook mindfulness kan hierbij helpen.
- Verander je innerlijke dialoog. Praat tegen jezelf zoals je tegen een goede vriend zou doen. Geef jezelf complimenten, focus op positieve gedachten of gebruik motiverende quotes die jou aanspreken.
- Merk op wat vriendelijkheid met je doet. Wil je op de lange termijn vriendelijker voor jezelf worden? Sta stil bij hoe het voelt als je milder voor jezelf bent. Brewer legt uit dat het opmerken van het verschil in gevoel het beloningssysteem in je brein activeert, waardoor je vanzelf vaker kiest voor de positieve gedachten. Ze zijn immers effectiever.
Hoe motiveer je jezelf zonder hard te zijn?
Overschakelen naar een vriendelijke manier van jezelf motiveren doe je niet van de ene op de andere dag. Als je gewend bent om jezelf streng toe te spreken, voelt zo’n nieuwe aanpak in het begin misschien ongemakkelijk of nutteloos.
Het helpt om het als een experiment te zien — probeer het eens en kijk wat het met je doet. Als je het niks vindt, ga je gewoon weer terug naar de aanpak die je bent gewend. Maar geloof ons: zodra je merkt dat het ook anders (en fijner!) kan, vraag je je af waarom je dit niet eerder hebt gedaan.
Bron beeld: Erik-Jan Leusink via Unsplash
