Deel 1 – de eerste twee obstakels

Boeddha vertelde het al. Op het pad van meditatie bevinden zich vele hindernissen. Ook al merk je de voordelen van een regelmatige meditatieroutine snel op in je dagelijks leven, toch kan het erg lastig zijn om het mediteren vol te houden.

Wij mensen vinden het soms lastig om dingen te doen als ze niet direct prettig zijn. En laten we wel wezen, een avond op de bank met een goed boek of goede film, of een gezellige avond eten met vrienden, is al snel gezelliger dan alleen in je kamer op een meditatiekussen zitten.

En ja, we wéten wel dat het goed voor ons is, daar kunnen we tegenwoordig niet meer omheen. Het ene na het andere onderzoek meldt de voordelen van mindfulness.

Maar tussen wéten dat iets goed voor je is en het daadwerkelijk doen, ligt een ruimte. En in die ruimte komen we vaak hindernissen tegen. Het is goed om deze hindernissen te kennen. Als we ze (her)kennen kunnen we er beter mee omgaan. In de boeddhistische traditie beschrijft men vijf hindernissen. In dit blog de eerste twee hindernissen die je tegen kunt komen op je meditatiepad. Bij beiden geef ik een tegengif, oftewel een manier om de hindernis te hanteren en de greep die het op je kan hebben, te laten verliezen.

Hindernis 1 – Twijfel

Twijfel is een sterke hindernis. Het heeft de eigenschap ons te verlammen en niets te doen. Twijfel heeft vele gezichten zoals: ’Werkt meditatie eigenlijk wel? Ik zit hier maar en het enige wat er gebeurt is dat mijn knieën pijn doen en dat ik onrustig ben’. ‘Mediteren is te moeilijk’ of ‘Mediteren is niets voor mij’ of ‘Mediteren is op zich goed alleen niet nu, nu lukt het me niet, kan ik het niet, heb ik geen tijd……’.

Het maakt niet uit waarover we twijfelen, als we twijfelen lopen we vast.

Tegengif tegen Twijfel

Neem de tijd om de twijfel te aanschouwen. Wat zegt die innerlijke stem precies? En met welke gevoelens gaat dit gepaard, als je tijd neemt om eens goed naar de twijfel te luisteren zul je merken dat er vaak gevoelens van angst en verzet meekomen met de twijfel. De tijd nemen om helder naar de twijfel te kijken maakt twijfel tot een onderwerp van meditatie. Je zult zien dat twijfel bestaat uit een reeks van gedachten en meekomende gevoelens. Herinner jezelf eraan dat gedachten geen feiten zijn (zelfs niet de gedachten die pretenderen wel feiten te zijn) en benoem de gedachten als twijfel. Blijf dit innerlijk herhalen zodat je niet meegesleurd wordt de gedachten in. Wees vriendelijk voor de gedachten en bijkomende gevoelens, als de gevoelens heftig zijn kan het behulpzaam zijn om je hand op die plek te leggen waar je het voelt in je lichaam. Een zachte aanraking werkt troostend. Zo is twijfel een mooi meditatieobject, het helpt je de onrustige geest te aanschouwen en de automatische piloot te doorbreken. En kun je al twijfelend toch mediteren! Het gaat tenslotte niet om dat wat je denkt maar dat je opmerkt dat je denkt!

Hindernis 2 – Rusteloosheid

Rusteloosheid is een gemoedstoestand die zowel ons lichaam als onze geest sterk kan beïnvloeden. Stil zitten om te mediteren kan een onmogelijke taak lijken als we ons rusteloos voelen. Wij staan bijna altijd in de doe-modus. Maar rusteloosheid kan onze doe-modus niet ’oplossen’. Als we gaan zitten om te mediteren lijkt de rusteloosheid toe te nemen, vaak kunnen we letterlijk het lichaam niet stil houden en voelen we ons ongedurig, ongeduldig en gespannen. Ook onze geest is rusteloos, vol met van de hak op de tak springende gedachten of gedachten die steeds in een kringetje draaien. Als we een tijdje zitten kunnen we compleet verstrikt raken in onze rusteloosheid en het gevoel hebben het niet langer te kunnen verdragen. Het stoppen met mediteren zorgt misschien voor enige opluchting maar het gevoel van rusteloosheid gaat er niet van weg.

Tegengif tegen rusteloosheid:

Rusteloosheid en verveling zijn net als alle andere sensaties niet meer dan dat. Rusteloosheid bestaat uit gedachten, gevoelens en fysieke sensaties. Deze vriendelijk opmerken en ze waarnemen voor precies dat wat ze zijn is de eerste stap. Rusteloosheid is een tijdelijke gesteldheid, het komt en gaat, het zegt niets over jou of over wie je bent. Het is een menselijke gesteldheid waar we allemaal wel eens mee te maken hebben. Benoem het als rusteloos, rusteloos. Neem het waar zonder oordeel of afkeuring. Door het helder te aanschouwen maak je het niet groter dan het is. Ook hier kan het weer helpen om je hand te leggen op die plek in je lichaam waar je de rusteloosheid het sterkst voelt en spreek jezelf vriendelijk toe: ’Het is niet fijn om je zo rusteloos te voelen, het ligt echter niet aan jou, iedereen heeft er wel eens last van’. Wees net zo vriendelijk en bemoedigend voor jezelf als je voor een ander zou zijn die zich zo rusteloos voelt en toch gaat zitten om te mediteren. Vriendelijkheid en mededogen zijn het beste tegengif tegen rusteloosheid. Het gaat er misschien ook niet van weg maar het maakt het minder groots en meeslepend.

In een volgend blog zal ik ingaan op de resterende drie hindernissen, namelijk slaperigheid, irritatie en verlangen.