In de boeddhistische traditie beschrijft men vijf hindernissen of obstakels binnen mindfulness: twijfel, rusteloosheid, slaperigheid, irritatie en verlangen. Al deze obstakels maken het lastig om mindfulness te blijven beoefenen, zelfs als je weet dat het je goed zal doen. Irritaties en verlangens kunnen het mediteren in de weg staan. Hoe ga je met deze gevoelens om?

Lees de vorige blogs: Wat doe je bij slaperigheid? & Hoe ga je om met twijfels en rusteloosheid?

Hindernis 4: Verlangen

Verlangen uit zich in iets willen hebben wat je niet hebt. We willen het liefst dat het leven een aaneenschakeling is van prettige ervaringen. Er is uiteraard niets mis met prettige ervaringen, maar het ‘probleem’ is dat ze voorbij gaan en dat er net zoveel onprettige ervaringen zijn.

Het zijn niet de prettige ervaringen die het je moeilijk maken, maar het verlangen naar het willen hebben van (meer) prettige ervaringen.

Je verlangen heeft een aantal kenmerkende gedachten. Die gedachten zijn per persoon verschillend, maar vak begint het met: had ik maar… (een leukere baan, minder stress, goed geslapen, niet zo gemeen gedaan zojuist, etc.).

Tijdens het mediteren kan verlangen erg op de voorgrond staan, zoals het verlangen naar je prettig voelen, helderheid, of misschien naar eten of slaap. Maar het kan ook subtiel zijn, in de vorm van teleurstelling omdat je steeds afdwaalt en je slecht kunt concentreren.

De kracht van ons verlangen is overigens niet afhankelijk van het object van verlangen. Zo kan het verlangen naar een koekje net zo krachtig zijn als het verlangen naar een vrijstaande villa.

Verlangen naar iets willen wat er niet is, kan ervoor zorgen dat je stopt met mediteren. Het kan ook andere obstakels aanjagen, zoals rusteloosheid, irritatie, slaap en twijfel.

Hoe ga je om met verlangen?

Wat helpt als je merkt dat er allerlei verlangens opkomen? Dat is opmerkzaamheid. Richt je volledige aandacht op het gevoel van verlangen. Wat houdt het verlangen in? Hoe voelt het in het lichaam? En op welke plekken in het lichaam heeft het verlangen een effect: de maag, adem, ogen, hart?

Welke gemoedstoestand of emoties brengt het verlangen mee? Voelen we ons geïrriteerd of gelukkig? Open of gesloten? Het kan helpen om het zachtjes voor jezelf te benoemen als een verlangen.

Wat komt verlangen je vertellen?

Je kunt veel van je verlangen leren. Verlangen is een sterke kracht die je aanzet tot zowel goede als slechte acties. Vaak houd je je alleen maar bezig met de uitwerking van verlangen zonder te onderzoeken waar het vandaan komt.

Gewoontepatronen rond verlangen zijn sterk; een goed voorbeeld is de lekkere trek. Deze kan zo overheersen dat het lastig is je bezig te houden met iets anders totdat de trek is gestild.

Als je het verlangen opmerkt, is het ook belangrijk om hem niet af te keuren. Je kunt leren het verlangen waar te nemen zonder in het gevoel gevangen te raken.

Onthoud: verlangen is altijd een tijdelijke staat. Het komt en het gaat, of het nu wel of niet is vervuld. En als een verlangen is vervuld, komt er altijd weer een nieuwe.

Hindernis 5: Irritatie (afkeer)

Irritatie kan ontstaan vanwege vele redenen. Tijdens het mediteren kun je je irriteren aan jezelf, bijvoorbeeld omdat je steeds afdwaalt, maar ook aan dingen buiten onszelf, zoals storende geluiden. Irritaties komen in allerlei vormen en maten. Soms is het zeurderig aanwezig, soms is het allesoverheersend.

Wanneer we irritatie wat dieper bekijken zullen we zien dat irritatie altijd gebaseerd is op afkeer van een bepaald aspect van onze ervaring. Er is iets wat we niet willen. En in onze afkeer tegen dat wat er ongewenst is huist ons lijden.

Lees ook: Omgaan met (heftige) emoties, wat helpt?

Hoe ga je om met irritaties?

De eerste neiging is om ke te verzetten tegen irritatie wat eraan ten grondslag ligt. In het Engels zegt men: ’What we resist persist’. Oftewel: waar je je tegen verzet, houdt juist aan. Daarom wil je juist ook afkeer en irritatie als deel van je ervaring zien.

Het is terwijl het is en zolang het er is. Het is misschien onprettig, pijnlijk of erg vervelend. Het is niet meer dan logisch dat je dit liever niet wil voelen of ervaren.

Het is dus niet iets om je tegen te verzetten, maar iets om eens met vriendelijke aandacht te onderzoeken. Richt je hierbij op het gevoel van irritatie of afkeer: waar voel je het in je lichaam, hoe sterk is het gevoel, beïnvloedt het je gedachten of je stemming?

Ook kun je de irritatie dieper onderzoeken door te kijken welk deel van je ervaring dit gevoel oproept en dit vriendelijk te observeren. Heb er geen oordeel over en laat het zijn voor wat het is: een gevoel, en gevoelens gaan voorbij.

Je hoeft jezelf er niet mee te identificeren. Door het vriendelijk te zien komen, er liefdevol ruimte voor te maken, maak je de weg vrij om het ook weer te laten gaan.

Ook interessant: 5 korte oefeningen voor meer compassie naar jezelf

Beeld: Alwan Wildan Rosidi via Pexels