Het leven voelt wankel. Wereldwijd speelt er van alles, onrecht stapelt zich op en ook in ons eigen leven gebeurt er genoeg. Het is dan niet vreemd dat je je overweldigd of machteloos voelt. Vaak wringt het ook: wat we belangrijk vinden (rechtvaardigheid, zorg, menselijkheid) staat haaks op wat er om ons heen speelt, en dat roept gevoelens van onmacht op. Dat spanningsveld wordt ook wel morele stress genoemd. Mila de Koning, oprichter van de Mindfulness Academie en mindfulnesstrainer, legt uit hoe zelfcompassie juist dan een bron van stabiliteit kan zijn.

Morele stress ontstaat wanneer je waarden en je mogelijkheden om in actie te komen te ver uit elkaar staan. Het is die innerlijke frictie die je voelt wanneer je morele kompas botst met omstandigheden die je niet kunt veranderen.

Het zien van lijden of onrecht, dichtbij of ver weg, kan je verlammen, onrustig maken of juist doen dichtklappen. Je eerste reactie is misschien om die gevoelens weg te willen duwen, maar meestal werkt dat averechts. Zelfcompassie helpt om die spanning niet weg te duwen, maar er juist voor te zorgen en je te focussen op wat wél binnen je bereik ligt.

Jouw ‘window of tolerance’

Een handig model om te begrijpen hoe we reageren op stress, is de ‘window of tolerance’. Die laat zien hoe je zenuwstelsel omgaat met spanning en sterke emoties. Binnen deze ‘window’ voel je je goed; je bent in het hier en nu, voelt je verbonden met de mensen en de wereld om je heen en je bent in staat om in actie te komen.

Buiten jouw window of tolerance nemen je emoties het stuur over. Dat kan op twee manieren:

• Je raakt overweldigd: dat noemen we de ‘rode zone’, of ook wel de alarmfase. Je voelt je angstig, onrustig en staat ‘aan’.
• Je klapt dicht: dat noemen we ook wel de ‘grijze zone’. Je voelt weinig, je bevriest of je trekt je terug.

Je lichaam reageert altijd op de emoties die er in je omgaan. Om die reden kun je je lichaam óók gebruiken om weer terug te keren uit de grijze of rode fase naar jouw window of tolerance. Dat doe je dus niet door erover na te denken, maar door te voelen.

Hoe vind je emotionele stabiliteit?

Juist als we druk zijn, ons overweldigd of angstig voelen of juist dichtklappen, verliezen we gemakkelijk het contact met ons lichaam. Onze emoties nemen de overhand. Terwijl juist je lichaam je belangrijke signalen geeft over wat je nodig hebt en waar je grens ligt.

Wat helpt, is om op te merken wanneer je schouders gespannen zijn, je adem hoog zit of je hart ineens sneller klopt. Dat zijn aanwijzingen dat je buiten je window bent beland. Mindfulness en zelfcompassie helpen je om die signalen op te merken én te zien zonder oordeel. Vervolgens kun je jezelf geven wat je in dat moment nodig hebt, zodat je weer terugkeert naar jouw window of tolerance.

Soms betekent dat dat je wilt vertragen, rust wilt nemen of jezelf wilt troosten. Maar het kan ook betekenen dat je je vuisten wilt ballen en in actie wilt komen. Dat is de andere kan van zelfcompassie: de krachtige, ‘fierce’ kant, zoals psycholoog Kristin Neff het noemt.

Waar ’tender self-compassion’ kalmeert, biedt ‘fierce self-compassion’ bescherming. Die stelt grenzen, spreekt je moed aan en helpt je handelen naar je waarden. Het is de innerlijke stem die zegt: dit doet ertoe, ik zorg voor mezelf, ik blijf trouw aan wat ik belangrijk vind. Dat maakt het makkelijker om nee te zeggen, op te komen voor jezelf en ‘het juiste’ te doen in lastige situaties. Bij morele stress of onrecht heb je die kracht juist nodig. Die houding helpt je om te doen wat klopt, ook (of juist) in chaotische tijden.

Probeer dit eens: Hoe schrijf je een zelfcompassiebrief aan jezelf (en waarom het werkt)

Een andere bron van stabiliteit is het besef van gedeelde menselijkheid. Weten dat je niet de enige bent die worstelt of zich verloren voelt, kan enorm verzachten. Het kan helpen om er met anderen over te praten of juist samen te oefenen in zelfcompassie of mindfulness, bijvoorbeeld in een training of tijdens een retraite. Dat kan het gevoel van verbinding versterken en herinnert je eraan dat jouw reactie menselijk is.

Emotionele stabiliteit begint bij compassie

Emotionele veerkracht betekent niet dat je je goed moet voelen. Het gaat erom dat je jezelf kunt ondersteunen, juist omdat het moeilijk is. Dat gevoel van gedragen worden brengt je terug binnen je window of tolerance en helpt je weer landen in rust en innerlijke stabiliteit.

Wil je leren hoe je omgaat met morele stress? De workshop Self-compassion in Unstable & Challenging Times van The Self-Compassion academy geeft je de handvatten die je nodig hebt

Credits beeld: Rahul Saraf via Unsplash